( 272)صد هزاران این چنین اشباه بین |
|
فرقشان هفتاد ساله راهبین |
( 273)این خورد، گردد پلیدی زو جدا |
|
آن خورد، گردد همه نور خدا |
( 274)این خورد، زاید همه بخل و حسد |
|
وآن خورد، زاید همه نور احد |
( 275)این زمین پاک و آن شور است و بد |
|
این فرشته پاک و آن دیو است و دد |
از محل: یعنی از یک مزرعه واز یک بوستان.
اشباه: یعنی شبیه به هم، انواع گوناگون.
هفتاد ساله: یعنی تفاوت بسیار زیاد.
زو جدا: یعنی حاصلش.
( 269) بلى دو نوع زنبور هر دو در یک مزرعه از گل یک بوته غذا مىخورند ولى یکى عسل مىدهد دیگرى زهر.( 270) دو نوع آهو هر دو از یک قسم علف خورده و یک آب نوشیدند ولى این علف و آب در یکى مشگ ناب و در دیگرى سِرگین گردید.( 271) دو نوع نى هر دو از یک آب سیراب شدند ولى یکى پر از شکر و دیگرى خالى است.( 272) صد هزار از این قبیل اشیاء هستند که فرقشان با هم هزار سال راه است.( 273) یکى مىخورد و حاصلش پلیدى است آن یکى مىخورد و محصولش انوار خداوندى است.( 274) حاصل خوراک یکى بخل و حسد و از دیگرى نور احدیت است.( 275) زیرا که این بمنزله زمین شورهزار و آن مانند زمین پاک حاصلخیز است این بمنزله فرشته پاک و آن چون دیو و دد است.
در این ابیات مولانا انسانِ آگاه و انسانِ ناآگاه را به زنبور، به آهو و به نی تشبیه کرده و نتیجه میگیرد که در همهْ آفریدگان از جمله انسان این دوگانگی هست. همه از نعمتهای این دنیا بهرهمند میشوند، اما این خوردن در انسانِ ناآگاه، پلیدی، بخل و حسد میسازد و در انسانِ آگاه، معرفت الهی را میتاباند.
همچنین از محتوای این ابیات به دست می آید که مولانا معتقد است که: تفاوت اولیاء و منکران در آن نیست که چه مىکنند یا چه مىخورند زیرا ستوران هم سبزه مىچرند و انسان هم سبزى مىخورد و این هر دو در اصل یکى هستند ولى سبزه در حیوان بفهم و شعور بدل نمىشود ولى انواع خوردنى در وجود آدمى بمادهى انسانى و خرد و ادراک مبدل مىگردد بنا بر آن که اطبا گفتهاند که غذا بصورت عضو مغتذى در مىآید و در عضله مثلا بصورت عضله و در خون بشکل خون بدل مىشود همچنین اعمال و علوم در اولیا و منکران آثار جداگانه دارد و حال آن که صورت عمل و علم ممکن است متفاوت نباشد و اگر بگوییم که برین قیاس، مولانا مىخواهد حلیت و حرمت را توجیه کند هم فرضى است که با اصول صوفیه مباینت ندارد و مطلبى است که در مثنوى چند بار مطرح شده است .[1]
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |